Mặt trời
Mặt
Trời hay Thái Dương đúng ra chỉ là một ngôi sao trong vô vàn vì sao trên không
trung. Nhờ viễn vọng kính, người ta có thể nghiên cứu để hiểu rõ hơn về cấu
trúc bên trong của mặt trời. Khoảng cách trung bình giữa mặt trời và trái đất
vào khoảng gần 150 triệu kilômét ánh
sáng. Nó có khối lượng khoảng 330.000 lần và bán kính rộng hơn 100 lần so với trái
đất.
Giống
như tất cả các ngôi sao, mặt trời được tạo ra từ các đám mây khí và bụi khổng lồ
trong vũ trụ, với hai chất chủ yếu là hydro và heli. Màu sắc thực sự của mặt trời
là màu trắng và rất sáng. Nếu nhìn trực tiếp vào mặt trời sẽ rất có hại cho mắt,
có thể bị đom đóm mắt và mù tạm thời.
Mặt
trời tượng trưng cho cực Dương trong khi mặt trăng tượng trưng cho phía Âm. Mặt
trời được cho là cho lực lượng diệt trừ ma quỷ, nên ma cà rồng rất sợ ánh sáng
mặt trời.
Trong
Kinh Thánh, mặt trời được xem như một biểu tượng của sự sáng tạo và sức mạnh tối
cao. Theo sách Sáng Thế Ký, Chúa đã tạo ra mặt trời vào ngày thứ tư trong quá
trình 6 ngày sáng tạo nên vũ trụ. Khi Chúa nói "Hãy có ánh sáng" thì
ánh sáng tức thì được tách ra khỏi bóng tối.
Sách
Qur'an Hồi giáo cũng viết như thế, đức Allah đã tạo ra mặt trời và các hành
tinh khác như một phần của việc sáng tạo vũ trụ.
Trong
sách Thi Thiên có câu "Ôi, người đẹp như mặt trời, đẹp như ánh sáng của
ngày mới" để mô tả vẻ đẹp của người phụ nữ. Trong cựu ước, khi nói về cuộc
chiến giữa Thiên Chúa và quỷ Satan, sách Giô-na đã có câu: "Mặt trời và mặt
trăng sẽ tối tăm và các sao sẽ mất ánh sáng".
Trong
đạo Phật, mặt trời không được đề cập nhiều, tuy nhiên nó vẫn xuất hiện trong một
số bài kinh. Chẳng hạn trong kinh Vô Ngã, đức Phật dạy rằng tất cả mọi thứ đều
liên kết với nhau: Mặt trời và các thiên thể khác trong vũ trụ tượng trưng cho
sự sống và sự tỏa sáng của Chân và Thiện.
Trong
kinh Dhammapada, Đức Phật dạy rằng "Hãy như mặt trời, tỏa sáng rực rỡ cả
ngày và đêm", tức là chúng ta nên sống với tình yêu thương và sự tỏa sáng
trong tâm hồn như ánh sáng của mặt trời.
Người
ta kể rằng khi Đức Phật siêu thoát, ánh sáng của ngài tỏa ra như mặt trời chiếu
sáng vũ trụ.
Mặt
trời là chữ gốc xuất xứ từ chữ Sunday (Chúa nhật). Thần Mặt Trời được đề cập,
thờ phụng trong nhiều nền văn hóa, người Ê Đê gọi là thần Yang Hruê, người
M'Nông gọi là thần Yang Nar, người Gia Rai gọi là thần Yang Dai. Trong thần thoại
Hy Lạp có thần Apollo và Helios, tại La Mã có thần Sol, tại Ai Cập có thần Ra đều
là những thần Mặt Trời. Trong văn hóa Aztec, Tonatiuh là một vị thần mặt trời
hung dữ và hiếu chiến.
Người
Nhật có truyền thuyết cho rằng mình là con cháu của Thái Dương thần nữ. Vậy thì
mặt trời ở đây phải được gọi là bà mặt trời, không phải "ông" phái
nam như mình thường gọi.
Cờ
Nhật Bản là một vòng tròn đỏ tươi trên nền trắng - hình ảnh của mặt trời - tượng trưng cho sự
bình yên và hòa bình của quốc gia, thể hiện mong muốn được sống trong một thế
giới yên bình và hòa hợp. Trong lịch sử Nhật, thần Thái Dương, còn gọi là
Amaterasu được coi là thần mặt trời và được tôn sùng trong đạo Shinto.
Tại
Việt Nam, có câu chuyện về Hậu Nghệ bắn mặt trời, chắc quí vị vẫn còn nhớ. Đó là
lúc ngày xửa ngày xưa, trên bầu trời bỗng nhiên xuất hiện tới 10 ông mặt trời làm
cỏ cây khô héo, mặt đất bốc khói, nước sông nước biển sôi sục. Người dân lúc ấy
phải trốn nắng trong sơn động đợi đến ban đêm mặt trời lặn mới dám bước ra tìm
thức ăn. May nhờ người đàn ông tên là Hậu Nghệ bắn cung tên rất giỏi, nên đã bắn
hạ 9 mặt trời rớt xuống biển. Ông đang định bắn tiếp mặt trời thứ 10, thì Hằng
Nga can ngăn: “Lang quân hãy khoan, vạn vật còn cần ánh sáng, hãy để lại một mặt
trời tạo phúc cho muôn dân”. Từ đó về sau, mọi người được an cư lạc nghiệp với
một ông mặt trời. Tôi rất thích câu chuyện này ở chi tiết quý bà dù không sử dụng
được cung tên, nhưng rất "considerate" suy nghĩ sâu xa, khuyên chồng những
lời chí lý (bằng không các ông sẽ bắn rớt hết thì còn gì là đời!!!!)
Trở
về thực tế, vài hiện tượng liên quan đến "the sun" là nhật thực. Đây
là hiện tượng mặt trời bị che khuất bởi mặt trăng khi chúng nằm trên cùng một
đường thẳng với trái đất. Nhật thực có thể là toàn phần hoặc một phần. Toàn phần
xảy ra khi mặt trăng che phủ hoàn toàn mặt trời, nên bầu trời sẽ tối đen. Hiện
tượng nhật thực xảy ra khoảng một đến hai lần mỗi năm và kéo dài trong vài phút
đến vài giờ tùy vào vị trí. Bạn từng chính mắt mình thấy nhật thực chưa? Tôi đã
thấy nhiều lần và vẫn còn mang cảm giác rờn rợn sợ hãi. Hồi còn bé ở Tây Ninh
khi trời tối vì nhật thực, tôi nhớ người lớn lấy mâm, trống ra đánh ầm ĩ. Người
ta tin rằng bóng tối che phủ ban ngày sẽ gây ra tai họa, nên khua chiêng nổi trống
kêu gọi mọi người cầu nguyện hoặc thực hiện các nghi lễ để xua đuổi tà ma.
Tiếp
tới là hiện tượng cầu vòng. Đó là hiện tượng quang học xảy ra khi ánh sáng mặt
trời chiếu qua giọt nước trong không khí và bị phân tán thành 7 sắc từ đỏ đến
tím. Cầu vòng hay xuất hiện sau cơn mưa, thường có hình nửa vòng tròn rất đẹp.
Bắt
đầu năm 1970, cầu vòng được sử dụng như một biểu tượng cho những người đồng tính
luyến ái LGBT, ý là thể hiện sự đa dạng kết nối giữa các thành viên trong cộng
đồng này.
Dù
đây không phải là một quy tắc chung cho tất cả các người đồng tính, nhưng cũng
làm tôi ngần ngại khi mặc áo, che dù hay dùng các vật dụng có hình cầu vòng.
Ở
gần mặt trời tức là gần đường xích đạo thì rất nóng, như nước Việt Nam mình. Thế
nhưng nhiều nước ở châu Phi còn nóng hơn bội phần, ảnh hưởng tới làn da nâu sậm,
tối đen của người dân. Hiện nay, vùng nóng nhất trên trái đất được biết đến là
sa mạc Lut ở Iran, núi Flamin ở Trung Hoa và sa mạc Dasht-e Kavir desert cũng ở
Iran. Ngay tại Hoa Kỳ có Death Valley nằm ở California cũng rất nóng và khô. Các
nơi này có khi nhiệt độ lên đến 70 độ C, còn trung bình cũng vào khoảng 50 độ
C. Ông Trời nghĩ cũng lạ, có nơi thì cực
lạnh tới trừ 50 độ C, phải chi ông trộn vào lấy nhiệt độ trung bình cho mọi nơi
thì tốt biết mấy. Có nơi thì núi cao thăm thẳm, có nơi thì vực sâu không đáy. Có
người thì quá giàu, trong khi người khác lại nghèo không có đất mà cạp. Âu cũng
là những hỉ nộ ái ố của cuộc đời, nếu bằng phẳng cả thì ... chán chết!
Các
tai nạn do mặt trời gây ra cũng khá thường xuyên, được ghi nhận là vụ nổ lớn
ngày 28 tháng 7 năm 2021, tạo ra một trận động đất điện từ và tạo ra các hiện
tượng ánh sáng đẹp mắt trên Bắc cực. Các chuyên gia khuyến cáo rằng các vụ nổ
như vậy có thể gây ra các vấn đề về viễn thông và sóng của điện thoại di động.
Bây
giờ mời bạn trở về với văn thơ. Trong chuyện Kiều của cố thi hào Nguyễn Du đã
có nhiều câu nhắc tới mặt trời, chẳng hạn:
"Mặt
trời gác núi chiêng đà thu không".
"Trời
hôm mây kéo tối rầm,
Rầu
rầu ngọn cỏ đầm đầm cành sương"
"Trên
đầu có bóng mặt trời rạng soi".
"Chứng
minh có đất, có Trời"
"Có
trời mà cũng tại ta,
Tu
là cõi phúc tình là dây oan".
Còn
đây là những câu ca dao, thành ngữ liên quan đến mặt trời:
"Trăng
lặn đã có mặt trời
Em
không thương anh nữa, có người khác thương!"
"Mặt
trời đứng bóng thì trưa
Còn
em đứng bóng lại chưa có chồng"
"Mặt
trời đã mọc đằng đông
Anh
ơi! thức dậy ra đồng kẻo trưa"
"Mặt
trời đỏ như son" hoặc "Tôi có biết trời trăng ất giáp gì đâu" là
những thành ngữ mà bà con cũng rất hay xài.
Người
ta cũng có câu chuyện ngụ ngôn, kể về con gà trống quá tự tin cho rằng mình
không gáy thì mặt trời không mọc! Đọc chuyện này tôi cũng nhột nhạt lắm vì có
khi tưởng mình rất quan trọng, đâm ra kiêu ngạo ngầm, cũng may càng già càng thấm
thía, hiểu đời hơn.
Tôi
cũng xin điểm qua vài bài thơ nổi tiếng nói về mặt trời của các thi sĩ nổi tiếng
trên thế giới, Họ miêu tả sức mạnh và vẻ
đẹp của mặt trời như bài thơ "The Sun Rising" của John Donne, bài
"O
Sun, Great Oriental" của Hafez, bài "To the Sun" của William
Blake, bài "Sonnet 33" của William Shakespeare...
Qua
phim ảnh Hollywood, thì ăn khách có cuốn "Sunshine", một bộ phim khoa
học viễn tưởng của đạo diễn Danny Boyle, nội dung về nhóm nhà khoa học đi tới mặt
trời để khởi động lại ngôi sao này.
Nhiều
người cũng biết tới bộ phim "The Day the Earth Stood Still", nói về một
người ngoài hành tinh đến trái đất để cảnh báo con người cần phải bảo vệ thiên
nhiên, trong đó có mặt trời.
Trong
thế giới giang hồ, có bộ Ỷ Thiên Đồ Long ký với nhân vật Trương Vô Kỵ nhờ luyện
Cửu Dương thần công mà nên vô địch võ lâm. Cửu Dương thần công là bí kíp dùng sức
mạnh mặt trời làm cơ bản, hấp thụ nhiệt lượng mặt trời mà luyện công. Vô Kỵ phải
tìm nơi có ánh sáng mặt trời mà tập luyện. Dương Quá trong bộ chuyện chưởng
"Thần điêu đại hiệp" cũng rất rành Cửu Dương thần công, có thể tập
trung ánh sáng mặt trời và "chưởng" nó vào mắt đối thủ để làm kẻ thù
phải mù tạm thời. Các nhân vật chính không phải bad guys trong chuyện chưởng
thường được miêu tả chính trực như ánh sáng mặt trời, trong khi kẻ thù gian ác thì
đen như bóng tối.
Nói
tới ca nhạc thì có không biết bao nhiêu "bồ" bài hát có chữ mặt trời.
Bài
hát ấn tượng mà hồi trẻ tôi rất thích là bài Mặt Trời Đen, sáng tác của Nguyễn
Trung Cang trước năm 1975. Hồi ấy Elvis Phương hay hát bài này, hát xong ông cười
theo điệu nhạc há ha ha ha và huýt sáo, làm tôi và các bạn thích quá chừng. Lời bài hát thật ý nghĩa: "Mặt trời đen,
quá đen, đen như đời ta.
Đời
hằng mong thoát ly, thấy khung trời xa
Cuộc
đời như chó hoang lang thang về đêm
Sao
ta vẫn thấy mặt trời đen, đen như mực
Mặt
trời đen, đen như đêm ma quái ha ha ha ha ha ha ha"
Trong
bài Lửa Thiêng nhạc của Phạm Thế Mỹ, phổ thơ Vũ Hoàng Chương cũng đã có câu:
"Trong đêm tối bao la, người ơi người hỡi, một ngọn lửa thiêng, bừng lên
chiếu sáng như mặt trời"
Qua
bài Người Tình Không Chân Dung, tác giả Hoàng Trọng đã đưa ra hình ảnh "Trong
cái nón sắt của anh, mặt trời vẫn còn đó ban ngày và ban đêm ...."
Nhạc
Trịnh Công Sơn thì tôi thích âm điệu của "Mặt trời như trái cây tuyệt vọng,
rơi trong đêm rơi trong đời nàng"
Trong
bài Bốn mùa thay lá, ông diễn tả "Mặt trời lấp lánh trên cao, vừa xa vừa gần".
Bài
Cát bụi nổi tiếng với lời than "Ôi cát bụi tuyệt vời, mặt trời soi một kiếp
rong chơi.
Mặt
trời nào soi sáng tim tôi...."
Trong
bài Nghe tiếng muôn trùng Trịnh Công Sơn "Xin trên những nụ cười, Còn rạng
rỡ mặt trời".
Ông
cũng da diết trong bài Còn thấy mặt người: "Mặt trời mặt trời đã lên
Còn
nhìn còn nhìn thấy con người .... Từng ngày thấy mặt trời ...
Thấy
mọi người lòng đã thấy vui"
Cũng
có khi ông "Cúi xuống cho bóng đổ dài, cho xót xa mặt trời"
Và
ông cầu khẩn "Xin mặt trời ngủ yên, Còn có ai không còn người, Ôi nhân loại
mặt trời và em thôi ...."
Thơ
văn cộng sản thì toàn là ca tụng nhà cầm quyền, con trẻ bập bẹ tiếng đầu tiên
không gọi ba gọi má, mà "tiếng đầu lòng con gọi Xít-ta-lin", nhưng Tố
Hữu một ngày đẹp trời cũng nắn nót được câu "Từ ấy trong tôi bừng nắng hạ,
mặt trời chân lý chói qua tim" được ca tụng ngất trời, vì ông thường chỉ làm
được những bài vè ca tụng chế độ, không thể gọi là thơ. Hồi sau 1975 tôi bắt đầu
học lớp 9, phải bị nhồi sọ thơ của "Bác Hồ" lẫn thơ "cách mạng",
đến giờ vẫn còn bị ám ảnh. Chẳng trách một số người sống trong chế độ cộng sản
quá lâu, đã bị "tẩy não" không biết sự thật trên thế giới như thế nào,
thật đáng tội nghiệp.
Thôi
không nói chuyện cộng sản nữa, mắc công bực mình mất vui. Xin bàn tới trong thiên
nhiên có loài hoa khá to, cánh màu vàng với nhiều hạt ăn rất ngon, đó là hoa hướng
dương luôn hướng về ánh mặt trời. Hồi còn học sinh, nhóm chúng tôi tập tành viết
văn làm thơ, lấy tên là nhóm Hướng Dương, mong mình luôn hướng về Chân Thiện Mỹ,
làm đẹp cuộc đời. Mơ ước ngày ấy non nớt, dễ thương quá. Tiếc là mấy cây hướng đương
yếu ớt này đã chết mất, chỉ còn lại "chút mùi hương" trong lòng. Muốn
trồng cây dù nhỏ hay to cũng rất cần ánh sáng, thiếu mặt trời thì cây cỏ chậm
phát triển, con người da dẻ vàng vọt mất sinh tố D, thiếu can-xi.
Mới
đây người ta đăng tải tấm hình vệ tinh của NASA, với mặt trời nhìn giống như gương
mặt một người và tươi cười. Tôi nghĩ đây là điềm lành, nhưng các nhà khoa học cảnh
báo hiện tượng này có thể ảnh hưởng xấu tới trái đất.
Về
sức khỏe, ánh sáng mặt trời có thể cải thiện tâm trạng chúng ta, làmgiảm huyết
áp, tăng cường xương, cơ bắp và thậm chí cả hệ thống miễn dịch. Người ta thống
kê thấy khi đẹp trời, các người bồi bàn và phục vụ được tặng nhiều tiền thưởng,
tiền tip hơn. Ngay cả ngành nail cũng có trải nghiệm như thế.
Nếu
thiếu mặt trời, cuộc sống trên trái đất sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng, chẳng hạn
sẽ không còn đủ nhiệt để duy trì đời sống của các động vật, cây cỏ, gây ra tuyệt
chủng, suy giảm nghiêm trọng về năng lượng và tài nguyên. Hãy tưởng tượng khi trái
đất chẳng khác gì một quả bóng băng giá, không có mây và ngày càng ít nước, thì
đáng sợ như thế nào, cũng may các nhà thiên văn ước tính rằng phải đến khoảng
7,5 tỷ năm nữa mặt trời mới bắt đầu chết.
Thôi,
bài tản mạn cũng đã dài, tôi xin ngừng và mong bạn chiêm ngưỡng cảnh mặt trời thường
xuyên hơn, cảnh mà người ta đã văn hoa diễn tả qua 2 chữ bình minh và hoàng hôn.
Với cuộc sống chật chội, bận rộn hiện tại, có khi chúng ta quên đi mặt trời, mặt
trăng, quên cảm tạ Thượng Đế, quên tri ân và trân trọng những gì mình đang có.
Xin đừng coi nhẹ gia đình dòng họ, những người thân thiết, giống như mặt trời
là nguồn sức sống của mọi thứ trên trái đất. Hãy giữ gìn, bảo vệ thiên nhiên, đối
xử tốt với những người xung quanh. Tôi xin phép mượn câu thơ cuối cùng trong
chuyện Kiều để kết luận:
"Cũng
đừng trách lẫn trời gần trời xa.
Thiện
căn ở tại lòng ta,
Chữ
tâm kia mới bằng ba chữ tài".
Nguyễn
Ngọc Duy Hân
No comments:
Post a Comment