Nguyễn Ngọc Duy Hân
Ông bà ta bảo “Cái nết đánh chết cái đẹp”. Tôi nghe câu này
từ bé, và đến bây giờ vẫn… hơi phân vân. Nếu thật sự nết có thể đánh chết đẹp,
thì mấy tiệm spa, thẩm mỹ viện đã phải dẹp tiệm lâu rồi. Nhìn quanh thì rõ ràng
cái đẹp bề ngoài không những không chết mà còn sống tới mức lấn át làm cái nết
phải e dè.
Tuy nhiên, chúng ta vẫn có một thứ đẹp khác: cái đẹp của tâm
hồn. Vẻ đẹp này không son phấn, không cần filter, không cần photoshop và cũng
chẳng sợ thời gian tàn phá. Vậy thì làm thế nào để ta được đẹp từ ngoài vào
trong, hay từ trong ra ngoài?
Thú thật, để có cái đẹp tâm hồn thời nay thì cũng hơi… khổ.
Nó giống như bà cụ ở quê nuôi gà sạch, trứng sạch, đem ra chợ bán mà bị lấn át
bởi gà công nghiệp. Người ta vẫn thích cái gì bóng bẩy, bắt mắt, ăn liền, ít tốn
tiền. Vậy ngoài son phấn, váy vóc lụa là, còn chỗ nào dành cho tâm hồn không?
Nếu có một cỗ máy thời gian, ta sẽ thấy rằng cái đẹp từ xưa
đến nay đã không ngừng biến đổi. Thời Hy Lạp cổ đại, người ta sùng bái thân thể
cường tráng, tượng thần nào cũng lộ rõ từng đường cơ bắp. Đến thời Phục Hưng,
phụ nữ phúc hậu, da trắng, thân hình đẫy đà mới được coi là chuẩn mực. Các cô
gái trong liêu trai chí dị rất tròn trĩnh. Trong Kiều thì cố thi hào Nguyễn Du
đã mô tả Thúy Vân "khuôn trăng đầy đặn nét ngài nở nang". Vậy mà ngày
nay, chỉ cần lướt một vòng mạng xã hội, ta lại thấy các tiêu chuẩn “size 0”, “mặt
V-line”, “mũi cao”, “da căng bóng”… trở thành cơn sốt. Ông Trịnh Công Sơn và
các thi sĩ thường ca tụng đôi vai gầy, mình hạc xương mai. Về nhạc thì biết bao
nhiêu bài hát đã viết ca tụng cái đẹp như bài nhạc Pháp lời Việt Em Đẹp Nhất
Đêm Nay, hoặc "Vì nàng đẹp như một bông hồng".
Có người bảo cái đẹp thời nào cũng gắn với hoàn cảnh xã hội.
Đúng thôi. Thời nghèo đói, mập mạp mới là đẹp vì tượng trưng cho sự sung túc.
Thời hiện đại no đủ, gầy mới được chuộng vì gợi lên lối sống lành mạnh, phải khổ
cực tập thể dục. Nhưng suy cho cùng, đó chỉ là cái đẹp bề ngoài – một lớp vỏ
mong manh dễ thay đổi theo thời trang, xu hướng.
Còn cái đẹp bên trong, cái đẹp của tâm hồn, lại không dễ gì
phai mờ. Nó có thể vượt qua thời gian, vượt qua cả cái chết. Ta vẫn nhớ nụ cười
hiền từ của ông bà, nhớ cái ôm ấm áp của mẹ, nhớ ánh mắt bao dung của thầy cô.
Đó đâu phải nét đẹp có thể đo bằng số đo 3 vòng hay thước đo quốc tế.
Sống trong thời đại mà chiếc điện thoại thông minh trở thành
tấm gương thần kỳ, ai cũng có thể biến mình thành “người đẹp” chỉ sau vài động
tác chỉnh sửa. Người ta dễ dàng thêm filter, làm mịn da, bóp eo, kéo chân… để
trở nên lung linh hơn. Quý ông thì thêm râu, thêm tóc, nâng cơ bắp, không chịu
thua quý bà để bảnh trai hơn. Nhưng thử hỏi, liệu có ứng dụng nào có thể
“filter” cho trái tim? Có chăng là khi ta đối xử tử tế với một người, ta đã làm
đẹp cho tâm hồn mình. Khi ta biết mỉm cười trước nghịch cảnh, ta đang trang điểm
cho sự kiên cường. Khi ta sẵn sàng tha thứ, tâm hồn ta tỏa sáng hơn bất kỳ thỏi
son đắt tiền nào.
Ngày nay, nhiều người quên mất rằng cái đẹp bề ngoài chỉ là
tạm bợ. Một bức ảnh “selfie” có thể được hàng nghìn lượt “like”, nhưng một
nghĩa cử nhân ái thì để lại dấu ấn trong lòng người khác cả đời.
Trở lại quan niệm về cái đẹp, thì nó thay đổi nhanh hơn xe
đua. Mới khi nào còn chuộng da trắng tóc dài, thì sau này đã quay sang da nâu
rám nắng, tóc ngắn demi-garçon.
Có lần tôi nghe một cô bạn than:
– Em mới bơm môi xong, giờ người ta lại thích môi mỏng. Thế
có chết em không?
Tôi chỉ biết an ủi:
– Không sao đâu, xu hướng quay vòng. Rồi vài năm nữa người
ta sẽ quay lại thích môi dày. Hồi xưa áo dài hippy ngắn ngủn, bây giờ áo dài tà
phết đất. Em cứ bình tĩnh!
Nghĩ cho cùng, cái đẹp bề ngoài giống… chứng khoán. Lúc lên
lúc xuống, lúc sốt lúc lạnh chẳng ai biết đâu mà lần. Nhưng cái đẹp tâm hồn thì
khác, nó ổn định như vàng, không mất giá theo năm tháng. Chỉ tiếc, vàng thì ai
cũng biết quý, còn tâm hồn đẹp thì nhiều người lại… không nhận ra giá trị. Một
số liền ông không thấy cái hy sinh của vợ, khi vợ tả tơi xuống sắc vì lo toan
thì tìm cái đẹp mơn mởn của kẻ thứ ba.
Cần lưu ý ngày nay là ai cũng có thể đẹp ... ảo. Vài ba cái
app chỉnh sửa là chị nhà quê biến ngay thành “hot girl”. Có khi ra ngoài đời gặp
nhau, người ta không nhận ra vì filter trên mạng quá cao tay. Tôi cũng hay
"photoshop" hình của mình cho bớt xấu, nhưng cẩn thận làm vừa vừa
thôi kẻo không ai nhận ra! Có người nghĩ đằng nào cũng tốn tiền sửa mũi, thôi
thì làm thật cao cho nó bõ công. Nhưng khi mũi quá cao trên khuôn mặt, nó sẽ
không thích hợp và khai ngay ra rằng đó là mũi sửa.
Thực tế thì chỉnh ảnh dễ hơn chỉnh mình. Ấy vậy nên ta thấy
ngày càng nhiều người “đẹp ảo” nhưng lại thiếu kiên nhẫn, thiếu bao dung, nét mặt
thiếu đoan trang hiền hậu. Chứng minh cụ thể là một hôm đi siêu thị, tôi thấy
cô gái trẻ ăn mặc đẹp, trang điểm lộng lẫy, nhưng đứng trước quầy thanh toán
thì quát mắng nhân viên. Nếu cô ấy bớt đi một chút son phấn mà thêm bằng nụ cười,
thì hẳn cả siêu thị hôm ấy đã đẹp hơn rất nhiều.
Tôi vốn bảo thủ, nên thích cái đẹp của tử tế – nét đẹp không
cần tô điểm bên ngoài. Tử tế và nụ cười là mỹ phẩm rẻ nhất và bền nhất.
Hồi còn nhỏ, tôi hay được dạy là đẹp trai đẹp gái để làm gì,
nếu ra đường gặp người té ngã mà không biết đỡ? Ngẫm lại thấy đúng. Đẹp đâu phải
chỉ để ngắm trong gương, mà còn để ai đó thấy lòng ấm áp hơn. Người ta có thể
quên cái áo bạn mặc, cái kiểu tóc bạn để, nhưng sẽ nhớ mãi cái cách bạn đối xử
với họ.
Cái đẹp của tử tế có thể làm dịu đi bao nhiêu khắc nghiệt.
Chẳng hạn, đi trên xe bus đông nghịt, bỗng có người nhường ghế cho bà cụ, niềm
vui như được sáng lên. Một cô bé chia phần cơm của mình cho chú chó lang thang,
hoặc khi trên mạng có người chia sẻ nghĩa cử yêu thương, can đảm cứu người của
ai đó, lòng bỗng dưng vui.
Có khi cái đẹp của sự tử tế còn lan tỏa mạnh mẽ hơn bất kỳ bộ
phim hay bài hát nào. Nó làm dịu đi sự cay nghiệt, khiến con người tin vào nhau
hơn và quan trọng nhất nó nuôi dưỡng tâm hồn, làm giàu cho đời sống tinh thần.
Cái đẹp còn được thể hiện trong sự đồng cảm, khi một người
chìa tay nâng đỡ kẻ đang tuyệt vọng, khi ai đó biết khóc cùng nỗi khổ của người
khác, khi cả cộng đồng cùng nhau quyên góp cứu trợ thiên tai... cái đẹp trong
tâm hồn sáng bừng.
Đẹp không phải lúc nào cũng là nụ cười. Đẹp cũng có thể là
giọt nước mắt chân thành. Đẹp là khi con người nhận ra mình không đơn độc, khi
trái tim biết thổn thức vì đồng loại.
Ngày làm công tác xã hội, mọi người chung tay dọn dẹp, ai
cũng lấm lem bùn đất, mồ hôi chảy nhễ nhại, nhưng sao tôi thấy họ toả sáng lạ
lùng. Hoặc khi có tai nạn, người nào đó xúm lại giúp đỡ với ánh mắt lo lắng,
bàn tay run rẩy...khi đó họ lại ánh lên vẻ đẹp của sự đồng cảm.
Quả thế, cái đẹp không phải chỉ ở sân khấu hay trên bìa tạp
chí. Nó có thể nằm ngay trong những phút giây đời thường, trong nỗi khổ chung của
con người. Và chính lúc ấy, cái đẹp tâm hồn mới rực rỡ nhất.
Chúng ta hay mơ về sự hoàn hảo: mặt không nếp nhăn, dáng
không thừa không thiếu, da không tì vết. Nhưng đời đâu có hoàn hảo vậy và lạ
lùng thay, chính sự không hoàn hảo lại làm nên cái đẹp độc đáo.
Người ta kể ở Nhật có nghệ thuật Kintsugi, tức là lấy vàng
hàn những mảnh gốm vỡ. Vết nứt không bị che giấu, mà trở thành điểm nhấn, làm
chiếc bình càng quý giá. Trong nghệ thuật Nhật Bản cũng lại có triết lý
“wabi-sabi” – vẻ đẹp của sự dang dở, không hoàn hảo. Con người cũng vậy, vết sẹo,
nếp nhăn, hay nỗi đau tâm hồn – nếu được hàn gắn bằng tình yêu và lòng nhân ái,
sẽ có được vẻ đẹp sâu xa. Tôi rất ủng hộ quan niệm đẹp không phải là không tì vết,
mà là biết sống tử tế với chính những vết nứt của mình. Một vết sẹo có thể minh
chứng câu chuyện của nghị lực. Một khuôn mặt nhăn nheo chứa cả bầu trời trải
nghiệm. Một tâm hồn từng đau khổ lại càng giàu lòng trắc ẩn.
Có người ở biệt thự, đi xe sang, mặc hàng hiệu, nhưng mặt
lúc nào cũng cau có. Lại có người chỉ ngồi vỉa hè ăn tô cháo nhưng nụ cười an
nhiên, khiến ai nhìn cũng thấy ấm lòng. Thế mới biết cái đẹp trong tâm hồn
chính là sự tự tại. Khi ta không còn bị trói buộc bởi ganh ghét, đố kỵ, thì ánh
mắt tự khắc hiền hòa, giọng nói tự khắc dịu dàng. Và lúc ấy, chẳng cần trang điểm,
ta vẫn đẹp.
Bạn có đồng ý không, cái đẹp còn nằm ngay trong những việc rất
bình thường, như khi vợ gói cho ta hộp cơm trưa, người cha lặng lẽ thay nhớt xe
cho con mà chẳng nói lời nào. Đẹp là ông bà thích kể đi kể lại một câu chuyện,
mà ta vẫn kiên nhẫn ngồi nghe. Đẹp là bông hoa dại bên đường, chẳng ai chăm sóc
vẫn tười nở.
Đẹp là tiếng cười giòn giã của lũ trẻ trên sân trường. Đẹp
là một giọng hát không điệu đà, mà ngọt ngào diễn cảm.
Cái đẹp không chỉ nằm ở sân khấu hào nhoáng hay các sàn
catwalk. Nó len lỏi trong từng khoảnh khắc thường nhật, trong sự giản dị đời
thường. Có khi chỉ cần một câu nói dịu dàng cũng đủ làm ai đó bớt u ám.
Đẹp không cần phải tìm ở đâu xa. Nó ở ngay cạnh ta, miễn là
ta chịu mở lòng nhìn thấy. Có những người sống trong nhung lụa nhưng tâm hồn trống
rỗng.
Cái đẹp trong tâm hồn là khi ta không bị trói buộc bởi ganh
ghét, ích kỷ, hay sân si. Đó là sự tự do bên trong – một nét đẹp mà không ai có
thể lấy đi. Người có tâm hồn tự do thì đi đâu cũng tỏa sáng, giống như một ngọn
nến có thể thắp sáng cho vô vàn ngọn nến khác.
Người ta vẫn tranh luận cái đẹp là khách quan hay chủ quan?
Tôi nghĩ cái đẹp phần nhiều là sự lựa chọn. Ta có thể chọn nhìn đời bằng ánh mắt
nghi kỵ, chỉ thấy sự xấu xí. Nhưng ta cũng có thể chọn nhìn đời bằng tấm lòng rộng
mở, để thấy cái đẹp trong mọi sự vật, con người. Thấy hoa nở là đẹp, thấy lá rụng
cũng đẹp. Thấy một người chưa hoàn hảo nhưng đang cố gắng vươn lên, đó cũng là
đẹp.
Tôi thích câu danh ngôn "Anh yêu em vì em đẹp, hay anh
thấy em đẹp vì anh yêu em"?
Vì thê nếu đã bỏ giờ, tiền để làm đẹp bên ngoài, ta cũng nên
bỏ công để chỉnh tâm hồn bên trong. Vì ảnh đẹp thì được nhiều like, còn tâm hồn
đẹp thì sẽ được nhiều thương. Like thì ngắn hạn, còn thương thì có khi kéo dài
cả đời, bạn đồng ý không?
Bây giờ mời bạn cùng tôi nghĩ về cái đẹp trong tương lai. Thế
giới ngày càng phát triển, trí tuệ nhân tạo, công nghệ thẩm mỹ, mạng xã hội… có
thể làm thay đổi cách con người định nghĩa cái đẹp. Nhưng tôi tin một điều cái
đẹp trong tâm hồn sẽ không bao giờ lỗi thời. Nó giống như dòng nước ngầm, lặng
lẽ chảy dưới lòng đất, nuôi dưỡng mọi sự sống. Một ngày nào đó, khi hình thể rồi
cũng già đi, khi thời trang đổi thay, khi mạng xã hội không còn ồn ào, điều còn
lại để con người nhớ về nhau vẫn sẽ là tâm hồn.
Nói gì thì nói, cái đẹp phần lớn là do cách ta nhìn. Cùng một
cảnh, người thì thấy chán nản, người lại thấy lãng mạn. Cùng một con người, người
thì chê xấu xí, người lại thấy duyên dáng.
Nhiều khi, chính thái độ quyết định vẻ đẹp. Một người hay
càm ràm, than vãn, thì cho dù đẹp mấy cũng nhanh chóng… xuống sắc. Ngược lại,
người biết cười, biết lạc quan, thì dù không chuẩn “hoa hậu” vẫn khiến người
khác mến yêu.
Đẹp, hóa ra, là sự lựa chọn. Ta chọn nhìn đời bằng con mắt
bao dung, thì đâu đâu cũng thấy đẹp.
Thời đại công nghệ có thể tạo ra người máy, trí tuệ nhân tạo,
thậm chí tạo ra khuôn mặt nhân tạo. Nhưng tôi tin, cái đẹp tâm hồn sẽ không bao
giờ bị thay thế. Máy móc có thể giả giọng nói, giả nét mặt, nhưng không giả nổi
lòng trắc ẩn, tình yêu thương.
Ngày mai khi tóc bạc da nhăn, khi thời trang thay đổi, điều
còn lại để người khác nhớ về mình chính là cái đẹp tâm hồn: cách ta đã sống, đã
yêu thương, đã cho đi.
Nói cho cùng, cái đẹp bề ngoài cũng cần, vì ai chẳng thích
ngắm người đẹp. Bạn tôi hay nói đùa "Tốt gỗ hơn tốt nước sơn", nhưng
cũng phải sơn cho khéo đừng loang lỗ quá! Nhưng nếu chỉ đẹp ngoài mà xấu trong,
thì cũng giống như cái bánh kem đẹp mã mà bên trong chua loét. Thế giới này sẽ ấm
áp hơn nếu mỗi người chịu trang điểm cho tâm hồn mình bằng một chút tử tế, một
chút bao dung, một chút thương yêu. Cái đẹp ấy không cần tiền bạc, không cần thời
thượng, nhưng lại bền vững nhất.
Vậy nên bạn ạ, lần sau soi gương, sau khi đã tô son vẽ mắt,
ăn mặc bảnh bao, nhớ soi thêm một chút vào tâm hồn. Nếu thấy trong gương có nụ
cười thật lòng, có ánh mắt hiền hậu, thì xin chúc mừng: bạn đang mang trong
mình thứ cái đẹp không bao giờ lỗi thời. Chỉ cần trái tim biết rung động, biết
thương, biết tha thứ, biết sẻ chia, thì thế giới này vẫn còn đáng sống, vẫn còn
hy vọng, và vẫn còn tuyệt vời như thuở ban đầu.
Ngoại hình đẹp là món quà Trời cho, nhưng suy tư, nhân cách
và sự kiên trì học hỏi mới thật sự là giá trị bên trong làm ảnh hưởng tới chính
mình và người chung quanh.
Chúc bạn dù nam hay nữ, cũng luôn tươi đẹp cả thể xác lẫn
tinh thần.
